Historia Rzeszowa w pigułce

Dzisiejszy Rzeszów to miasto powiatowe południowo-wschodniej Polski. Miasto, które jest stolicą województwa podkarpackiego, to także centralny ośrodek aglomeracji rzeszowskiej. Obecnie Rzeszów liczy sobie niespełna 200 tysięcy mieszkańców (z czego około 49 tysięcy to studenci), a także liczne uczelnie (np. Uniwersytet Rzeszowski czy też Politechnika Rzeszowska) oraz przedstawicielstwa konsularne. Rzeszów to dziś nowoczesne, prężnie rozwijające się miasto, które bez żadnych kompleksów może partnerować innym europejskim aglomeracjom.
Zanim jednak Rzeszów osiągnął swój dzisiejszy status i sukces, przebył naprawdę długą drogę rozwoju.

Początki Rzeszowa

Rzeszów uważany jest za jedno z najstarszych miast w Polsce. Pierwszym oficjalnym dokumentem na jego temat był akt lokacyjny, który miasto otrzymało w roku 1354. Zanim jednak to się stało, miasto Rzeszów miało liczne nazwy. Nazywano je Resovia, Raysha, Reisha, czy też Reichshof, Rzessow lub Rzeschow. Dopiero pierwszy władca tego grodu, którym był rycerz Jan Pakosławic, za sprawą zmiany swojego nazwiska na Rzeszkowski, spowodował nadanie temu miastu istniejącą do dziś dnia nazwę.

Nie oznacza to jednak, że miasto Rzeszów rozpoczęło swoje istnienie dopiero w XIV wieku. Specjaliści szacują, że pierwsze osady w tym miejscu powstawały nawet w okresie neolitu. Nie mniej uznaje się, że stały gród miejski założony został pomiędzy XI a XIII wiekiem przez Polaków. W wyniku jednak rozbicia dzielnicowego gród trafił w ręce Rusinów i pozostał w nich aż do roku 1340. Wtedy też Kazimierz Wielki przyłączył tamtejsze ziemie, wraz z Rzeszowem na powrót w granice Polski.

Rozwój miasta

Początki Rzeszowa z pewnością nie były łatwe. Już w pierwszej połowie XV wieku miasto zostało praktycznie doszczętnie zniszczone w wyniku ogromnego pożaru. Rozległe zniszczenia nie spowodowały jednak zapaści miasta, ponieważ bardzo szybko zostało ono odbudowane, a dzięki licznym przywilejom w postaci np. pozwolenia na sprzedaż piwa lub soli, nastąpił ogromny rozwój handlu. Przywileje handlowe, plus przebiegające przez miasto szlaki handlowe, spowodowały niezwykle dynamiczny rozwój miasta. W efekcie tego już w roku 1591 powstał miejski ratusz, a 9 lat później wybudowany zamek.

Rozwój Rzeszowa zahamowany został wyniku przejęcia pieczy nad miastem przez rodzinę Lubomirskich. Wstrzymali oni rozwój handlu oraz ograniczyli drastycznie prawa mieszkańców, tworząc jednocześnie w mieście siedzibę magnacką.

Rządy rodu Lubomirskich w Rzeszowie to także prawdopodobnie jedna z ważniejszych dat, czyli 13 sierpnia 1769 roku. Tego też dnia miała miejsca bitwa z wojskami rosyjskimi. W efekcie rozbioru całego kraju Rzeszów przejęty został przez Austrię. Dawna rezydencja Lubomirskich została zamieniona w sąd i więzienie.

Wolne miasto Rzeszów

Wymazanie Polski z map nie spowodowało oczywiście zniknięcia z nich Rzeszowa. Czas zaborów to również okres dynamicznego rozwoju. Szczególnie od roku 1844, gdy Rzeszów stał się wolnym miastem. W tym też czasie bardzo szybko miasto zaczęło się rozwijać. Już w roku 1858 powstała pierwsza linia kolejowa, w 1888 roku pojawiły się telefony, a w 1900 roku wybudowana została gazownia i umieszczono w mieście lampy gazowe. Niespełna 11 lat później wybudowana została elektrownia oraz powstawać zaczęła sieć wodociągowa.

Początek XX wieku to okres, w którym miasto zaczynało być kojarzone z prężnie rozwijającym się ośrodkiem kapitalistycznym. To właśnie w tym czasie powstawały w mieście nowe, wielkie inwestycje. Budowano zarówno nowe szkoły, jak i koszary. Nie szczędzono funduszy na brukowanie ulic, elektryfikację domów, a także oświetlanie prądem ulicznych latarni.

Okres I wojny światowej

Dynamiczny rozwój miasta zatrzymany został przez wybuch I wojny światowej. Ze względu na swoje położenie, Rzeszów stał się bowiem ofiarą licznych działań wojennych.

Pierwszym dotkliwym dla mieszkańców wydarzeniem była bitwa pod Kraśnikiem. W jej wyniku do miasta napłynęli liczni uchodźcy i ranni, których obecność znacząco obniżyła nastroje społeczne. Wkrótce potem wojska austriackie poniosły wiele porażek, co spowodowało, że Rzeszów stanął przed poważnym zagrożeniem ze strony wojsk rosyjskich. Walki pomiędzy tymi mocarstwami i oczywiście przechodzenie z rąk do rąk miasta trwały aż do roku 1915, gdy nastąpiło w tym rejonie uspokojenie działań wojennych.

Okres międzywojenny

Okres międzywojenny dla Rzeszowa to przede wszystkim liczne strajki robotników, które w roku 1937 zakończyły się nawet starciami z policją. Jest to też okres, gdy powołany do życia został Centralny Okręg Przemysłowy. Efektem tego było to, że Rzeszów stał się niezwykle ważnym ośrodkiem przemysłu zbrojeniowego i lotniczego. W tym właśnie czasie powstawały w mieście Państwowe Zakłady Lotnicze (PZL) oraz filia fabryki Hipolita Cegielskiego.

II woja światowa

II wojna światowa to okres niezwykłych i bardzo dotkliwych dla miasta zniszczeń. Całkowitemu lub częściowemu zniszczeniu uległy liczne zabytki miasta, fabryki oraz kamienice. Działania hitlerowskich Niemiec doprowadziły do niemal całkowitego unicestwienia ludności o pochodzeniu żydowskim. Warto tu zaznaczyć, że pierwsze osady żydowskie pojawiły się w Rzeszowie jeszcze przed rokiem 1615, a Żydzi aż do początku XX wieku stanowili większość mieszkańców miasta. W roku 1941 powstało Rzeszowie getto, które istniało aż do roku 1942.

Niezwykle ważny moment dla mieszkańców Rzeszowa nastąpił 25 maja 1944 roku. Tego dnia miała miejsce akcja „Kośba”, która była dziełem rzeszowskich żołnierzy AK, a skutkiem był udany zamach na żołnierzy gestapo. Miasto swoją wolność odzyskało 2 sierpnia 1944 roku.

Obecny Rzeszów

Po drugiej wojnie światowej Rzeszów ponownie wszedł w okres dynamicznego rozwoju. Od pierwszej połowy XX wieku obszar miasta powiększył się czterokrotnie, wybudowano liczne zakłady przemysłowe, fabryki, ale też osiedla mieszkaniowe. Był to też okres, w którym założono pierwsze uczelnie wyższe, takie jak bardzo popularną i odnoszącą wiele sukcesów Politechnikę Rzeszowską czy też Uniwersytet Rzeszowski, które do dziś dnia są chlubą Rzeszowa.

Jak stolica Podkarpacia wygląda dzisiaj i co można w niej doświadczyć, przedstawi film promujący to nie zwykłe miasto na mapie Polski.